Jetstraumen har stor innverknad for veret i Norge, og påverkar veret ved alle årstider.
Det er fleire jetstraumar i verden. Den som har innverknad på veret på våre breiddegrader blir kalla polarfront-jetstraumen, og er 5-15 km oppe i atmosfæren.
Jetstraumar oppstår der det er store horisontale skilnader i trykk og temperatur, og det er det langs polarfronten. Difor snakkar ein ofte om polarfronten og jetstraumen som same sak.
Buktar seg
Jetstraumen går ofte beint frå vest mot aust, men mest vanleg er det at jetstraumen buktar seg. Buktingar på jetstraumen utviklar seg til anten lågtrykk eller høgtrykk, og styrer bana til trykksystema. Bølgjedalane utviklar seg til lågtrykk, medan bølgjetoppane utviklar seg til høgtrykksryggar.
Kraftige lågtrykk eller høgtrykk kan føre til at jetstraumen går i ring rundt trykksystema og “låser inne“ lufta, noko som kan føre til at veret endrar seg lite i opp til fleire veker på rad. Går jetstraumen rett over Norge, vil dette kunne føre til ekstra uroleg ver, og det er i ein slik versituasjon sjansen er størst for ekstremver.
Sør eller nord for Norge?
Går jetstraumen sør for Norge blir landet “liggande” i kaldlufta (Figur 1), sameleis som vi blir “liggande” i varmlufta om jetstraumen går nord for Norge (Figur 2). Dette vil ha stor innverknad for temperaturen i Norge om våren og sommaren, etter som jetstraumen avgjer kva luftmasser som ligg over oss.
Norge i kaldlufta:
FIGUR 1: Kaldt i Norge.
Foto: Geir Ottar Fagerlid/METNorge i varmlufta:
FIGUR 2: Varmt i Norge.
Foto: Geir Ottar Fagerlid/ METKor ligg høgtrykka?
Om våren og sommaren er det svært gunstig å ha jetstraumen slik at høgtrykket ligg rett aust for Norge. Dette set opp ein sørleg luftstraum som fører til varmt ver, men ofte også ein fuktig vertype med mykje skyer. Denne vertypen er gunstig for Midt-Norge og Nord-Norge, fordi desse områdene blir liggjande i le for eventuell nedbør frå sør.
Dersom jetstraumen buktar seg slik at høgtrykket ligg vest for Norge, blir landet liggande i kaldlufta. Fordi kaldlufta ofte er tørr, fører den ofte til solrikt ver, slik det ofte er på Sør- og Austlandet. Om våren og sommaren samsvarer ofte denne vertypen med kaldt byever elles i landet.
Nyttig for langtidsvarsling
Jetstraumen flyttar seg ofte seint, og er eit nyttig verktøy for langtidsvarslinga av veret, kanskje opp til 10-15 dagar i førevegen. Det er ikkje mogeleg å gje detaljer om veret som kjem så lang tid i forkant, men ein meteorolog kan gjerne fortelje om tendensen til kalde eller varme luftmasser, roleg eller uroleg vertype.
