Fleire stader i USA brer det seg ein isande kulde. Skular og barnehagar er stengt, fly er innstilt og meteorologane åtvarar mot å halde seg utandørs over lengre tid slik at ein unngår frostskadar.
– Menneske som blir eksponert for ekstremkulden, risikerer å bli råka av frostskadar i løpet av fem minutt, åtvarar den føderale vêrtenesta NWS om.
Statsmeteorolog ved Meteorologisk institutt, John Smits, fortel at det er mange som trur det er polarvirvlar som kjem ned på bakken som fører til kulden, men det stemmer ikkje.
– Denne virvelen er plassert ved Nordpol-området, og kjem ikkje ned på bakken, seier Smits.
Det er nemleg kald arktisk luft som er årsaka til det kalde vêret i delar av Nord-Amerika no.
Vinden krøllar seg
10–12 kilometer oppe i lufta er det kraftige luftstraumar, også kalla jetstraumen. Den bles frå vest og mot aust, og fører til sterke vinder i høgare luftlag, og den styrer gjerne det som skjer nærmare bakken.
Vindane treff bakken dersom dei «slår krøll», eller med andre ord «buktar seg som ein slange». Når desse vindane slår krøll på seg, kan dei dirigere varm luft langt nordover, eller kald luft langt sørover.
JETSTRAUM: Det er jetstraumen som er årsaka til det kalde vintervêret i delar av USA no.
Foto: Illustrasjon / Meterorologisk institutt– Det som har skjedd no er at det er slått krøll på vinden, slik at straumen har gjort ein avstikkar sørover og mot Nord-Amerika. På denne måten er det no iskald luft på bakken, fortel Smits.
Den sørlege straumen med kulde ligg no over austlege delar av Nord-Amerika, medan det i vestlege delar av Amerika er motsett.
– Vest i Amerika er vinden no i ferd med å krølle seg nordover, noko som fører til at varm luft kjem inn.
Kjem ikkje til å vare lenge
Den kaldaste lufta ligg på vestsida av Hudsonbukta i Canada. Dei siste dagane har denne lufta flytta seg sørover, og det har vore mest intenst vest for dei store sjøane.
– Det er mellom anna delar av Nord- og Sør-Dakota, Minnesota, Wisconsin og Iowa som har fått den største trykken. Det er også kaldt på austkysten, som i New York, men ikkje like ekstremt, seier John Smits.
GODT KLEDD: Frank Lettiere gjekk tur over Lake Michigan i 20 minusgrader.
Foto: JOSHUA LOTT / AFPSjølv om det no er bitande kaldt i store delar av USA, kjem den ikkje til å vare lenge.
– Vi ser at den nordlege avstikkaren kjem til å flytte seg austover og bort frå land om nokre dagar, og vil plassere seg i Atlanteren.
Vil ikkje få det same i Noreg
I Noreg kjem vi ikkje til å få tilsvarande ekstremkulde. Det er fordi vinden til Noreg som kjem nordfrå har passert eit stort halvområde, og har mildna når den treff land.
– Skulle vi fått skikkeleg kaldluft, måtte den ha kome frå aust i Russland. Då er det snakk om «Sibirkulde». Her til lands blir det kaldt, men vi får ikkje det verkeleg kalde vêret utan at lufta kjem inn austfrå.
I USA derimot, ligg mange av dei busette områda til i prærielandet, og der er det vindfullt.
– Då er det fælt å vere ute når det er konstant vind, fleire minusgrader og snøføyk.
– Dette blir av fleire omtala som den kaldaste på ein generasjon, og det er kategorisert som eit ekstremvêr. Det er uvanleg kaldt og kan potensielt vere livsfarleg, seier Smits.
