Tor Gunnar Hellem lurar på om meteorologane driv sjansespel når dei melder vêret fram i tid.
Svaret er at det er ei form for gambling, og dette sjansespelet gjer oss i stand til å varsle sjansen for at du kan ha utebryllaup om ei veke.
Det hjelper oss også å fylle kraftmagasina til rett tid, evakuere oljeplatformar i tide og få bøndene til å få onna inn før regnet.
Usikre langtidsvarsel
Langtidsvarsel er usikre. Kvifor er det slik? Grunnen er at atmosfæren er kaotisk. Det vil seie at ei ørlita endring no kan gi store utslag om nokre dagar. Eller som Edward Lorenz sa: «Vengeslaga til ein sommarfugl i Brasil kan starte ein tornado i Texas».
La oss tenke oss følgande: Kva om vi kan varsle kor sannsynleg det er at det kjem ein storm i løpet av dei neste 10 dagane? Det vil vere svært nyttig, sjølv om vi berre kan seie at det er ein viss sjanse for at det skal hende.
SOMMARFUGLEFFEKTEN: Ein partikkel blir dregen mellom dei to attraktorar (dei svarte hola i midten) og teiknar ei kurve som aldri gjentar seg sjølv. Dette er eit døme på eit kaotisk system fordi ei lita endring av startposisjonen til partikkelen sender den i ei anna bane. Vêret er også eit kaotisk system. Det gjer at vi ikkje kan varsle presist kva vêret vil bli meir enn nokre få dagar fram, uansett kor store reknemaskiner vi skaffar oss. Men vi kan varsle kor sannsynleg det er at vi skal få ein viss vêrtype ganske langt fram i tid.
Foto: WikipediaLøysinga blir å gamble. I staden for å lage eitt varsel skyt vi med hagle og lagar mange nesten like varsel. Alle varsla har like stor sjanse for å slå til.
Eit slikt haglskot blir kalla eit ensemblevarsel.
Dette er ensemblevarselet
Kvart varsel er like sannsynleg, og dei startar alle frå observasjonar samla inn av vêrvarslingstenestene rundt om i verda.
Alle varsla har litt ulikt utgangspunkt, akkurat nok til at vi tek omsyn til målefeil i observasjonane og mangel på observasjonar i folketomme strok.
Ensemblevarsling er også eit varsel av varselet. Vi varslar nemleg kor usikkert varselet blir!
Om alle varsla seier det skal bli tørt i Stavanger dei neste 10 dagane kan det vere fornuftig å planlegge ei langhelg i området.
Dersom halve ensemblet seier det skal vere regn og den andre halvparten seier det skal vere tørt, bør du heller sjå på korttidsvarselet når det nærmar seg.
Sannsynsvarselet
Ensemblet vårt kan ikkje fortelje oss sikkert om det kjem til å regne på ettermiddagen om 10 dagar. Men, det kan fortelje oss kor sannsynleg det er at det kjem til å regne.
Dei første dagane er ensemblet ganske einig, og vi kjenner oss trygg på varselet.
Mot slutten av varslingsperioden vil det vere stort sprik i ensemblet, men om alle varsla er einige om at det ikkje blir storm, er det i seg sjølv viktig informasjon.
ENSEMBLEVARSEL: Den øvste kurva viser 51 temperaturkurver for dei neste 15 dagane. Kvar kurve er eit varsel. Til saman viser dei kor sikre vi er på korleis temperaturen skal bli. Der kurvene er samla, er varsla einige. Der dei spreier seg, er dei meir ueinige.
Foto: ECMWFDet er difor riktig nyttig med langtidsvarsel, men det er nok mange år til vi kan fortelje deg sikkert om det skal regne på ettermiddagen om 10 dagar.
Kanskje til diamantbryllaupet?
