Derfor blir det kaldt i klarvær

Yr-bruker Ståle Kristensen har observert at det ofte blir kaldt når det er klavær om vinteren og har sendt inn spørsmål til yr-meteorologene.

Ståle har diskutert med kolleger om det er jorda som mister sitt isolsjonslag og dermed slipper ut varme, eller er det kulde fra rommet som kommer inn til jorden.

Denne uken er det meteorolog Merete Øiestad som svarer:

Hei Ståle, og takk for e-posten!

Når det er klarver, vil jorda miste den isolasjonen som skyene elles gir. Om natta blir dermed jorda meir avkjølt når det er klarver enn når det er skyer på himmelen.

Jorda gir fra seg varme

Fysisk sett går varme frå ein plass med høgare temperatur til ein plass med lågare temperatur.

Altså jorda gir frå seg varme til det kaldare verdensrommet. Når bakken gir frå seg varme, blir lufta avkjølt nedanfrå.

Ved bakken blir avkjølinga i klarver størst på netter når det er lite eller ingen vind. Når det er vind, blir lufta ved bakken blanda med den varmare lufta over slik at avkjølinga ikkje blir så stor.

• Hvorfor er det så kaldt etter soloppgang?
• Varmt om dagen, kaldt om natta

Klarvær og lite vind gir inversjon

Når det er klarver og lite vind, er det også ideelle forhold for å få danna det vi kallar inversjon. Det vil seie omvendt temperatur, altså at temperaturen stig med høgda i staden for å falle med høgda slik den vanlegvis gjer.

Til vanleg kan lufta stige til vers, men under slike omvende forhold er det begrensa kor høgt lufta kan stige. Lufta blir liggande i ro i eit lag nær bakken.

Då kan det bli dårlegare luftkvalitet. Forurensing frå biltrafikk og vedfyring blir fanga i dette laget ved bakken utan at lufta blir skifta ut.

• Les: Dårlig luft i Bergen
• Plussgrader og is på bilruta?

Klarvær på sommeren

Forskjellen mellom ein klarversdag om sommaren og om vinteren er at om sommaren står sola så høgt på himmelen at den solinnstrålinga som når jorda er større enn den langbølga strålinga som bakken gir frå seg. Dermed blir det netto oppvarming ved bakken.

Om vinteren når bidraget frå sola er mindre enn den varmen som bakken avgir, får vi avkjøling av bakken og dermed lufta over sjølv om dagen.

Vinterhelsing frå Merete